Λέγοντας «άρθρωση φωνημάτων», εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο εκφέρουμε του ήχους της ομιλίας μας. Για να παράγουμε ομιλία, θα πρέπει μέσω εντολής που δίνεται από τον εγκέφαλο, να εισέλθει αέρας στους πνεύμονες. Στη συνέχεια ο αέρας θα περάσει στις φωνητικές χορδές και θα φτάσει στη στοματική κοιλότητα όπου και θα πάρει μορφή με τη βοήθεια των αρθρωτών (γλώσσα – χείλη – δόντια – παρειές) και του συστήματος αντήχησης (μαλακή υπερώα – φαρυγγικά τοιχώματα). Με αυτόν τον τρόπο σχηματίζονται τα φωνήματα.
Τα φωνήματα της μητρικής μας γλώσσας, κατακτώνται με έναν φυσικό τρόπο μέσω του μηχανισμού μίμησης, εφόσον υπάρχει άρτια δομή, λειτουργία και συνεργασία των παραπάνω συστημάτων. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις τα φωνήματα κατακτώνται με έναν λανθασμένο/άτυπο τρόπο, παρεκκλίνοντας από το τυπικό. Άλλες φορές πάλι, αυτά καθυστερούν να αναδυθούν στον λόγο του παιδιού. Και στις δύο περιπτώσεις, το παιδί δυσκολεύεται να αρθρώσει/εκφέρει σωστά κάποιους φθόγγους με αποτέλεσμα να γίνεται δύσκολα καταληπτό από τους γύρω του.
Ένα παιδί αναμένουμε να έχει κατακτήσει τουλάχιστον το 80% των φωνημάτων της γλώσσας του σε ηλικία 4 ετών. Ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό με την έναρξη της πρώτης δημοτικού να έχει κατακτήσει αρθρωτικά όλα τα φωνήματα, καθώς αλλοιώσεις ή αντικαταστάσεις φθόγγων στον προφορικό λόγο είναι πολύ πιθανό να σημειωθούν και στον γραπτό.
Πού μπορεί, όμως, να οφείλεται μία διαταραχή άρθρωσης;
Οι αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν σε αρθρωτικές διαταραχές είναι ποικίλες. Μερικές από τις αιτίες που συναντάμε συχνά, αναφέρονται παρακάτω:
- Μειωμένη οξύτητα ακοής (πχ: ωττίτιδες) την περίοδο κατάκτησης συγκεκριμένων φωνημάτων. Το παιδί ενδέχεται να μην ακούει πολύ καθαρά τους ήχους της ομιλίας, λόγω ύπαρξης υγρού στο αυτί, με αποτέλεσμα να τους μαθαίνει λανθασμένα.
- Η παρατεταμένη χρήση πιπίλας/πιπίλισμα δαχτύλου, ιδιαίτερα όταν το παιδί παράγει ομιλία κατά τη διάρκεια της χρήσης τους, μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένη θέση και κίνηση της γλώσσας, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η άρθρωση των φωνημάτων. Τα πιο συχνά προβλήματα άρθρωσης που οφείλονται σε αυτή την αιτία είναι ο «πλάγιος σιγματισμός». Δηλαδή κατά την παραγωγή των συριστικών φωνημάτων «σ, ζ, ξ, ψ», ο αέρας διαφεύγει πλάγια/πλευρικά και τα φωνήματα εκφέρονται «χι, γι, κχι, πχι». Για παράδειγμα, «χιούπα» αντί για «σούπα», «πχιάρι» αντί για «ψάρι».
- Η χρήση θηλών σίτισης με μικρό εύρος βάσης καθώς και μεγέθυνση στην οπή της θηλής κατά τη βρεφική ηλικία. Και στις δύο περιπτώσεις η γλώσσα δεν πραγματοποιεί τις τυπικές κινήσεις (ανύψωση και απομύζηση κόντρα στην υπερώα), αλλά ωθεί προς τα εμπρός. Η λανθασμένη κίνηση που κάνει η γλώσσα, εδραιώνεται σαν μια μαθημένη συμπεριφορά, η οποία εμφανίζεται όχι μόνο κατά τη διάρκεια της σίτισης αλλά και αργότερα κατά την ομιλία. Τα πιο συχνά προβλήματα άρθρωσης που οφείλονται στη συγκεκριμένη αιτία είναι η «παθολογική προώθηση της γλώσσας» με αποτέλεσμα τα συριστικά φωνήματα «σ, ζ, ξ, ψ» να αντικαθίστανται από «θ, δ, κθ, πθ» αντίστοιχα. Για παράδειγμα, «Θωτήρηθ» αντί για «Σωτήρης», «κθέρω» αντί για «ξέρω», «πθωμί» αντί για «ψωμί».
- Η μίμηση της ομιλίας κάποιου ατόμου που βρίσκεται στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού και έχει αποκλίνουσα άρθρωση. Επειδή τα παιδιά μαθαίνουν την ομιλία μέσω του μηχανισμού μίμησης, είναι πιθανό να μάθουν λάθος κάποια φωνήματα, αν κάποιος με τον οποίο περνούν αρκετή ώρα, τα αρθρώνει λάνθασμένα.
- Τα ανατομικά/δομικά προβλήματα των αρθρωτών (πχ: σχιστίες χείλους – υπερώας, κοντός χαλινός κ.α), ή λειτουργικά ελλείμματα (πχ: δυσκολία στον συντονισμό των αρθρωτών, στον μυϊκό τόνο, στον ρυθμό/ταχύτητα κίνησής τους).
ΤΗΛ : 2104004343 
info@tapaidialegei.gr
