Πού μπορεί να οφείλεται μία διαταραχή άρθρωσης;
Όταν υπάρχει απόκλιση των αρθρωτών (γλώσσα – χείλη – δόντια – παρειές) ή δομικά και λειτουργικά ελλείμματα αυτών ή του συστήματος αντήχησης (μαλακή υπερώα – φαρυγγικά τοιχώματα), τότε θα έχουμε διαταραχή στην άρθρωση των φωνημάτων (πχ: «θούπα» αντί για «σούπα», «νεγό» αντί για «νερό») ή της αντήχησης (πχ: ένρινη ομιλία/ομιλία από τη μύτη). Η ομιλία του παιδιού ίσως να μη γίνεται εύκολα κατανοητή από τους γύρω του. Μερικές συνηθισμένες αιτίες που τα παιδιά αρθρώνουν λανθασμένα κάποια φωνήματα, μπορεί να είναι οι ακόλουθες.
- Μειωμένη οξύτητα ακοής (πχ: ωττίτιδες) την περίοδο κατάκτησης συγκεκριμένων φωνημάτων. Το παιδί ενδεχομένως να μην ακούει πολύ καθαρά τους ήχους της ομιλίας, λόγω ύπαρξης υγρού στο αυτί, με αποτέλεσμα να τους μαθαίνει λάθος.
- Η παρατεταμένη χρήση πιπίλας/πιπίλισμα δαχτύλου μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένη θέση και κίνηση της γλώσσας, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η άρθρωση των φωνημάτων της ομιλίας. Τα πιο συχνά προβλήματα άρθρωσης που οφείλονται σε αυτή την αιτία είναι ο «πλάγιος σιγματισμός». Αυτό που συμβαίνει είναι ότι κατά την παραγωγή των συριστικών φωνημάτων «σ, ζ, ξ, ψ», ο αέρας διαφεύγει πλάγια/πλευρικά και τα φωνήματα εκφέρονται «χι, γι, κχι, πχι». Για παράδειγμα, «χιούπα» αντί για «σούπα», «πχιάρι» αντί για «ψάρι».
- Η χρήση θηλών σίτισης με μικρό εύρος βάσης καθώς και μεγέθυνση στην οπή της θηλής κατά τη βρεφική ηλικία. Και στις δύο περιπτώσεις η γλώσσα δεν πραγματοποιεί τις τυπικές κινήσεις (ανύψωση της γλώσσας και απομύζηση κόντρα στην υπερώα), αλλά ωθεί τη γλώσσα προς τα εμπρός. Η λανθασμένη κίνηση που κάνει η γλώσσα, εδραιώνεται σαν μια μαθημένη συμπεριφορά, η οποία εμφανίζεται όχι μόνο κατά τη διάρκεια της σίτισης αλλά και αργότερα κατά την ομιλία. Τα πιο συχνά προβλήματα άρθρωσης που οφείλονται στη συγκεκριμένη αιτία είναι η «παθολογική προώθηση της γλώσσας» με αποτέλεσμα τα συριστικά φωνήματα «σ, ζ, ξ, ψ» να αντικαθίστανται από «θ, δ, κθ, πθ» αντίστοιχα. Για παράδειγμα, «Θωτήρηθ» αντί για «Σωτήρης», «κθέρω» αντί για «ξέρω», «πθωμί» αντί για «ψωμί».
- Η μίμηση κάποιου ατόμου που βρίσκεται στο περιβάλλον του παιδιού και έχει αποκλίνουσα άρθρωση. Επειδή τα παιδιά μαθαίνουν την ομιλία μέσα από τον μηχανισμό της μίμησης, είναι πιθανό να μάθουν λάθος κάποια φωνήματα, αν κάποιος με τον οποίο περνούν αρκετή ώρα μαζί τα αρθρώνει λάνθασμένα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν ανατομικά/δομικά προβλήματα στους αρθρωτές (πχ: σχιστίες χείλους – υπερώας, κοντός χαλινός κ.α), ή λειτουργικά προβλήματα (πχ: δυσκολία στον συντονισμό των αρθρωτών, στον μυϊκό τόνο, στον ρυθμό/ταχύτητα κίνησής τους) τα οποία επιφέρουν αρθρωτικές διαταραχές.